De Appelmarkt

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

In de binnenstad zijn op meerdere plekken de archeologische onderzoeken van de afgelopen veertig jaar zichtbaar gemaakt. Een mooi voorbeeld is de Appelmarkt. et Het Bij onze opgraving is een lange bakstenen muur gevonden, met daaronder een beschoeiing van houten palen en planken. Aan de noordoostzijde van het plein lag tot rond 1400 water. De muur was een kade waaraan schepen gemakkelijk hun lading konden laden en lossen. De haven van het Havik liep dus door tot op de Appelmarkt!

Rond 1400 is er op en rond de Appelmarkt veel veranderd. Het water is gedempt en op de plaats van de kademuur is een muur gebouwd. Het gebied achter de muur was onderdeel van de 'immuniteit' van het Kapittel van Sint Joris. Een immuniteit is een van de stad dat onder kerkelijk gezag stond.

Bij de nieuwe inrichting van de Appelmarkt is de kademuur zichtbaar gemaakt en is er een monument gebouwd. In het monument zijn replica's van een bierpul, een wijnbeker en een lanspunt te zien. Het is leuk om te bedenken dat de bierpul en de wijnbeker die wij hebben opgegraven in de omliggende herbergen werden gebruikt.

Nieuwsgierig? Doe dan de 'archeologische wandeling'. Meer informatie vind je hier:

https://archeologischcentrum.nl/2023/01/04/wandelen-door-de-binnenstad/

Een klotsend kruikje

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

Tijdens een van de opgravingen rondom Amicitia in 1999 kwam er een steengoed kruikje tevoorschijn. Op het eerste gezicht niet zo’n bijzondere vondst: scherven van dit soort kruikjes graven we wel vaker op. Dit kruikje was echter puntgaaf. En niet alleen puntgaaf, maar ook nog eens met de kurk er nog op, verzegeld en al. En… het klotste. Het kruikje was dus gevuld! Het was voor het eerst dat er in Amersfoort zo’n vondst werd gedaan.

Je fantasie gaat direct met je op de loop, want wat zat erin? En, zou de inhoud te bepalen zijn zonder het kruikje open te hoeven maken? Gelukkig waren er genoeg aanwijzingen op de kruik zelf. Op het tinnen zegel en de kruik zelf waren stempels aangebracht. Zo kon de herkomst achterhaald worden en daarmee ook de inhoud.

En wat blijkt? Het gaat hier om een beroemde en geneeskrachtige drank uit vroeger tijden: mineraalwater uit de beroemde Apollinarisbron in Ahrweiler in Duitsland!

Verder lezen? Download het artikel van Timo d’Hollosy in het boek ‘Een maand op zicht’. https://drive.google.com/file/d/1ZQXnf-CWwr-Hr7N9pEbOJFAFZ1W_9Utp/view?usp=sharing

 

Vondst van de maand april: De Boender

Het Centrum voor Archeologie 40 jaar! Dat gaan we het hele jaar vieren, met vondsten van de allereerste opgraving in de Breestraat in 1984. 

In april is een boender van heide uit de 16^de eeuw de vondst van de maand. Een alledaags gebruiksvoorwerp, dat desondanks maar zelden opgegraven wordt. Verder lezen? Download dan het informatieblad.

De metaalspecialist

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

In de afgelopen 40 jaar hebben we meer dan 23.000 metalen vondsten opgegraven. Genoeg werk dus voor onze metaalspecialisten! Metalen voorwerpen worden niet zo snel weggegooid. Het is waardevol materiaal, dat lang meegaat. Gaat een voorwerp toch kapot, dan werd het vaak weer omgesmolten. Of men maakte er weer iets anders van. 

De dingen die we wel vinden, kunnen heel fragiel zijn. Voorwerpen van ijzer hebben dikke lagen roest. En soms is er alleen nog maar roest overgebleven. Maar gelukkig is dat niet altijd het geval en vertellen de voorwerpen ook weer een verhaal: verhalen over bijvoorbeeld kleding (denk aan gespen en knopen), over handel (denk aan lakenloodjes), over ambachten (denk aan gereedschap), over oorlog en over de munt- en geld-cultuur. Soms vinden we organische resten van textiel of hout op de metalen objecten terug. En die resten worden vervolgens zelf weer onderwerp van onderzoek.

Verder lezen? Klik dan hier. https://archeologischcentrum.nl/portfolio/metaal/

 

Meer dan 1000 tekeningen

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE
Meer dan 1000 tekeningen

In de afgelopen veertig jaar zijn er meer dan 1000 technische tekeningen gemaakt van de voorwerpen die door ons zijn opgegraven. Soms zijn het objecten die heel uit de bodem zijn gekomen. Maar meestal zijn het voorwerpen van aardewerk waarvan we genoeg scherven hebben gevonden om ze na het nodige puzzelwerk weer in elkaar te lijmen en te restaureren. 

We maken deze tekeningen, omdat die op een andere manier informatie geven dan getallen (zoals de afmetingen), tekst (zoals merk en type) of foto's. Bij aardewerk is bijvoorbeeld de 'doorsnede' belangrijk. 

In de afgelopen maanden zijn deze tekeningen gescand. Het is de bedoeling dat de tekeningen straks in onze database zichtbaar zijn, net als de foto's die we van de voorwerpen maken. 

Het scannen is gedaan door onze administratief medewerker. Die heeft natuurlijk niet veel verstand van archeologie, maar genoot vaak wel van de mooie plaatjes. Hij heeft er daarom tien (hij vind dat minder echt niet kan) uitgekozen om ze op deze plaats te delen. Natuurlijk samen met een foto van het voorwerp. Hebben jullie net zoveel bewondering voor het geduld van de tekenaar als onze administratief medewerker? Tip: klik op de foto's om ze in het groot te zien. 

Bijzonder bezoek: de Urban Sketchgroep!

Gisteren zaten een stuk of tien enthousiaste mensen in onze expositieruimte te tekenen, schetsen en aquarelleren. Het waren de mensen van de Power Urban Sketchgroep. Ofwel een groepje mensen dat er op uit trekt om buiten te werken. Nou ja, in de winter zoeken ze natuurlijk binnen leuke plekken. En zo kwamen ze gisteren bij ons uit. We laten je graag mee genieten van de resultaten. En: wordt vervolgd! 

Opgraving bij de Rochuskapel: Aagje

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

In 2002 deden we een kleine opgraving bij de Rochuskapel aan de Pothstraat. Tijdens dit onderzoek zijn veertig slachtoffers van de pest opgegraven. Een van de skeletten was van een vrouw van ongeveer 27 jaar oud. Haar skelet laat zien dat ze een jeugd vol ziekte en ongemak heeft gehad. Ze leed aan bloedarmoede, vitaminetekort en een longziekte. Ook had ze een slecht gebit. Maar dat was niet het ergste. Omdat ze op het Pestlijderskerkhof is begraven, nemen wij aan dat ze aan de pest is doodgegaan. De vrouw is met een bijzonder voorwerp begraven: een gebogen strip van koper die achterop haar schedel zat. Het was een 'oorijzer', waarmee vrouwen de kapjes op hun hoofd vast klemden. Dit oorijzer was rond 1640 in de mode.

Bijna vier eeuwen na haar dood is het gezicht van de vrouw gereconstrueerd. Alle mensen hebben unieke schedels, en daardoor verschillende gezichten. Maar er zijn ook overeenkomsten. Het is bijvoorbeeld bekend hoe dik de spieren, vet en huid op bepaalde plekken op de schedel zijn. En we weten ook hoe de schedel de vorm van de neus en de breedte van de mond bepaalt. 

Omdat er aan het oorijzer nog een paar haren zaten, weten wij dat de vrouw blond haar had. Alleen de kleur ogen weten we niet zeker. De reconstructie zit bij ons achter het raam en kijkt uit over de Westsingel. We hebben haar Aagje genoemd. 

Een reis door de tijd

Gisteren heeft wethouder Rutger Dijksterhuis aan onze kinderburgemeester Lynn Verhoeven het eerste exemplaar van het boek 'Een reis door de tijd, veertig jaar stadsarcheologie in Amersfoort' overhandigd. 

Veertig jaar stadsarcheologie. Dat zijn meer dan 300 opgravingen. Een depot met 200.000 vondsten. Honderden publicaties en rapporten. In 'Een reis door de tijd' vertellen de stadsarcheologen in ruim 100 pagina's over hun bijdrage aan de kennis van de geschiedenis van Amersfoort en haar inwoners. Van de 40.000 jaar geleden tot nu. Download de PDF en bekijk het inkijkexemplaar!

Heb je belangstelling voor dit leuke boek, kom dan op woensdag of vrijdag naar onze open middag. Je bent welkom van 14.00-16.30 uur. Je kunt dan meteen onze expositieruimte bekijken. De prijs van het boek is € 5,00. Kan je niet naar een van onze open middagen komen, stuur dan een mail naar archeologie@amersfoort.nl. 

Onze voorgangers

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

Hoewel er al 40 jaar een stadsarcheoloog bij de gemeente werkt, wordt er natuurlijk al veel langer archeologisch onderzoek in Amersfoort en omgeving gedaan. Dat is bijvoorbeeld te lezen in het Dagblad voor Amersfoort van 14 januari 1959: "In de jaren 1878 en 1879 verrichtte een gezelschap Amersfoorters, waaronder Van Rootselaar, Croockewit en Nairac, opgravingen op de Soesterheide en de Leusderheide. Het resultaat was een dertigtal urnen, waarbij een zeer fraaie. Deze archeologen meenden voorwerpen uit de jaren kort voor Christus geboorte te hebben gevonden, doch wat zouden zij opkijken, wanneer ze thans te horen kregen, dat zij zeer grote zeldzaamheden uit de jaren rond 1500 voor Christus aan het daglicht hadden gebracht!"

Bij het Centrum voor Archeologie zijn voorwerpen uit die tijd èn die mooie urn te bewonderen. Onze expositieruimte aan de Westsingel 46 is open op woensdag- en vrijdagmiddag van 14:00 tot 16:30 uur.

Verder lezen? Download dan hier het informatieblad over de urn.

Tip: klik op de foto van het krantenartikel om het te lezen.

De Kei. Vondst 1

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

Archeoloog Timo d’Holossy vertelt: Het verhaal van de Amersfoortse kei is bij velen bekend: hoe de 'dolle' jonkheer Everhart Meijster om een weddenschap te winnen de Amersfoortse bevolking zo gek heeft gekregen een enorme zwerfsteen die buiten de stad lag, de stad in te slepen; hoe de “keientrekkers” vervolgens de kei uit schaamte begroeven om een eind te maken aan alle bespottingen die hun ten dele vielen. En hoe de kei vele eeuwen later door Spekkie werd gevonden.

Het heeft even geduurd, voordat het tot me doordrong dat het verhaal van de Kei eigenlijk een archeologische vondst is: het is een historisch object en het is verbonden aan de geschiedenis van Amersfoort en haar bewoners. De kei lag lange tijd verborgen onder de grond. En dan: een zoektocht in opdracht van de gemeente, die begint met het in kaart brengen van de meest kansrijke locaties. Tijdens steekproefsgewijze graverij (vergelijkbaar met onze proefsleuven) wordt het object gelokaliseerd ('doar istie!'). Daarna opschalen naar een opgraving om de vondst te bergen. Het werk wordt in woord en beeld gedocumenteerd en krijgt alle aandacht van het publiek. Wij vinden de Kei daarom 'Vondst 1'!

De kei is te zien op de hoek van de Utrechtsestraat met de Stadsring. De kei heeft een grillige vorm en veel mensen zien er de kop van een mens, beer of hond in. Er zitten ook krassen in de kei. Wie heeft dat ooit gedaan? En wat betekenen die krassen? Dat blijft nog steeds een raadsel.

Verder lezen? Download dan hier het artikel uit het boek 'Gespaard verleden'.